A NON-PROFIT

A NON-PROFIT, NON-COMMERCIAL PUBLIC SERVICE INITIATIVE BY SURESH SHIRODKAR

रम्य ते बालपण!

'श्रावण मासि हर्ष मानसी' म्हणत रिमझिम पावसात चिंब भिजलेले ते दिवस किंवा 'आनंदी आनंद गडे' म्हणत नाचत-बागडत मारलेल्या उड्या; 'पावसाच्या धारा येती झरझरा' म्हणत पाण्यात सोडलेल्या कागदी बोटी; 'छान किती दिसते.. फुलपाखरू' गुणगुणत बागेत बागडलेले ते क्षण. प्रिय अमुचा एक महाराष्ट्र देश' किंवा 'आमुचे.. चढवू गगनी निशाण' म्हणत पंधरा ऑगष्टच्या प्रभातफेरीत भरपावसात भिजत दिलेल्या घोषणा; 'लाडकी बाहुली होती माझी एक' म्हणत खेळलेले भातुकलीचे खेळ.. रम्य ते बालपण आणि रम्य ते शालेय जीवन! वयं पुढे पुढे सरकत गेले तसे बालपण निघून गेलं. पण व्यक्ती वयाने किंवा कर्तृत्वाने कितीही मोठी झाली तरी प्रत्येकाच्या अंतःकरणात कुमार वयात शिकलेले धडे आणि कवितांसाठी एक छोटासा कोपरा राखून ठेवलेला असतो. कुमार वयात शिकलेले धडे आणि विशेषत: कविता यांचा बालमनावर उमटलेला विलोभनीय ठसा जीवनात कधीच पुसला जात नाही. शालेय अभ्यासक्रमातल्या कविता आजही विसरता येत नाहीत. किंबहूना, अगदी बालपणापासून त्या कविता कुठेतरी खोलवर आपल्या मनात घर करून बसलेल्या असतात. शालेय जीवनात शिकत असताना ज्या शिक्षकांनी अशा कविता आपल्या हृदयावर बिंबविल्या त्या गुरुजनांचे ॠण कसं व्यक्त करावं हे कळत नाही.

साधारणत: १९४० सालापासून अगदी अलीकडच्या शालेय अभ्यासक्रमातल्या म्हणजेच जवळजवळ तीन पिढ्यांनी अभ्यासलेल्या काही निवडक कविता इथे संग्रहीत करून त्या गुरुजनांना आणि सर्व मान्यवर कविंना हा मानाचा मुजरा...!!

सुचना:

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
महत्त्वाची सुचना: ह्या ब्लॉगवरील प्रकाशित सर्व कविता बालभारती, युवकभारती, कुमारभारती या पाठ्यपुस्तकातील आणि १९७१-७२ पुर्वीच्या शालेय स्तरावरील क्रमिक पुस्तकातील असून, माझ्याकडून त्या कवितांचा कोणताही व्यवहारी वापर होत नाही. ह्या सर्व कविता वेगवेगळ्या माध्यमांतून संकलित करून आंतरजालावर केवळ हा एक संग्रह बनवलेला आहे. या सर्व कवितांचे हक्क महाराष्ट्र राज्य पाठ्यपुस्तक निर्मिती व अभ्यासक्रम संशोधन मंडळ, माध्यमिक व उच्य माध्यमिक शिक्षण मंडळ, संबंधित कवी किंवा त्यांच्या वारसदारांकडे सुरक्षित असून कोणत्याहि प्रकारे कॉपीराईट भंग करण्याचा अथवा कोणाच्या भावना दुखवण्याचा उद्देश नाही. केवळ मराठी काव्य-रसिक, वाचक आणि अभ्यासक यांना शालेय अभ्यासक्रमातील अनमोल कवितांचा खजिना आंतरजालावर एकत्र उपलब्ध करून देण्याचा हा एक प्रांजळ प्रयत्न आहे.

येथील कवितांच्या प्रकाशनाबद्दल संबंधितांना काही आक्षेप असल्यास किंवा कॉपीराईट हक्क भंग होत असल्यास त्या काढून टाकल्या जातील. प्रत्येक कवितेच्या खाली कवींची नावे दिली असून नजरचुकीने एखादे नाव राहिले असल्यास किंवा चुकीचे नाव दिलेले असल्यास कृपया लक्षात आणुन द्यावे ही विनंती.

ह्या ब्लॉगवरील कविता कॉपी पेस्ट (Copy & Paste) करता येणार नाहीत याची काळजी घेण्यात आली आहे. तुम्ही या उत्तमोत्तम कविता वाचाव्यात, त्यांचा आनंद घ्यावा याचसाठी आंतरजालावर उपलब्ध करुन दिल्या आहेत. आपणांस या कविता विनासायास एकाचठिकाणी उपलब्ध करून देण्यासाठी संग्राहकाने घेतलेले कष्ट, वेळ आणि श्रम याची बूज राखणे अपेक्षित आहे. कॉपी पेस्टचा अंगवळणी पडलेला शॉर्टकट चोखाळण्यापेक्षा ब्लॉगच्या लिंकचा उपयोग करावा असे संग्राहकाला वाटते. एखादी कविता तुमच्या संग्रही असावी असं वाटलं तर ती लिहून काढा, अथवा, तुमचा इ-मेल आयडी आम्हाला कळवल्यास आपल्याला हवी असलेली कविता मेलवरून जरुर पाठवू.

कृपया ह्या ब्लॉगवरील साहित्याचा कुणीही व्यवहारी वापर करू नये हि विनंती. सर्व वाचकांनी याची नोंद घ्यावी.

ब्लॉगला भेट दिल्याबद्दल धन्यवाद !

- सुरेश शिरोडकर (संग्राहक)
balbharati.suresh@gmail.com
skarsuresh@gmail.com
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

28 May 2012

आहे मनोहर तरी गमतें उदास

(वसंततिलका)

सर्वांगसुंदर, सुभूषणवस्त्रयुक्त
चैतन्य, वाणि, मन, बुद्धिहि ज्या प्रशस्त
ऐसे शरीर, परि शील नसे तयास
आहे मनोहर तरी गमतें उदास II १ II

वैडुर्य-आदिकरुनी बहुदिव्यरत्नीं
शृंगारिले भवन की विविधप्रयत्नी
नाही तयांत गृहिणी जरि, तें मनास
आहे मनोहर तरी गमतें उदास II २ II

सौंदर्यखाणि, सुनया, विमला, सुशीला
विद्याविभूषित गुणी अशि मुग्ध बाला
दैवेचि हो गतधवा जरि ती जनास
आहे मनोहर तरी गमतें उदास II ३ II

आम्रादिकी गगनचुंबित थोर वृक्षी
उद्यान एक भरले, लतिकाविशेषी
तेथें परंतु न वसंत करी विलास
आहे मनोहर तरी गमते उदास II ४ II

पुष्पे, फले, खग, मुले, सुविचारमाला
नक्षत्रपंक्ति, गगनी तशिही विशाला
ऐशा मनोहर चमत्कृति पूर्ण खास
आहे मनोहर तरी गमतें उदास II ५ II

निद्रेत मी नृपति होउनी, सौख्य भोगी
कीं चित्पदी मिळुनि जाइं बनोनी जोगी
जेव्हां कळे सकल हा परि स्वप्नभास
आहे मनोहर तरी गमतें उदास II ६ II

विद्या, कला, कुशलता, बहु जेथ होत्या
जैं सृष्टिसुंदरिविलासनिवास होत्या
उत्साहहीन बघता अजि भारतास
आहे मनोहर तरी गमतें उदास ! II ७ II

विद्वान सुशिक्षित समाजधुरीण लोक
मोठ्या उदार मतिने लिहितात लेख
तैशा कृती न करिती, स्थिती ही मनास
आहे मनोहर तरी करिते उदास II ८ II


सरस्वतीकंठाभरण (गणपतराव उर्फ दादासाहेब बापूजी शिंदे)

हि कविता दिनकर नानाजी शिंदे ह्यांची आहे की गणपतराव उर्फ दादासाहेब बापूजी शिंदे ह्यांची आहे ह्याबद्दल साशंकता आहे.


श्री. उपेंद्र चिंचोरे (पुणे) द्वारा संकलित

10 comments:

Anonymous said...

vidwaan sushixit -> breaks the metre.
Should read: vidwaan shixit .

Panchajanya said...

"दैवेचि हो गतधवा जरि ती जनास" ह्या ओळीचा काय अर्थ आहे?

Suresh Shirodkar said...

जिचे वैभव, तेज संपलेले असते अशा विधवा स्त्रीला 'गतधवा' म्हणतात.

Unknown said...

so true.. very meaningful poem

Bhai said...

स्त्रीचे दुर्दैवाने विधवा होणे.

Literarary Passion said...

Sunita Deshpande took her famous title of her book on Pu La from this poem written by relatively less famous poet. While audience is watching Bhai Vyakti ki Valli and Shanta Gokhale is writing in English in scroll.in on her book this poet is totally forgotten by Marathi population. I'm going to quote the whole poem, then suggesting to Shanta Gokhale that she should have referred to this poet, additionally she should have used the famous title 'and Pine for what is not' of Gauri Deshpande rather than translating it as 'All is Beautiful though'

संजय ढमढेरे said...

फारच छान .अशी मराठी आता लुप्त होत आहे

Aasavari said...

Vaidurya mhanje kay?

Balbharati Kavita said...

वैदूर्य (संस्कृत : वैडूर्य) म्हणजे एक खडा ज्याला लसण्या किंवा इंग्लीश मध्ये Cat's Eye म्हणतात.

Unknown said...

आहे मनोहर तरी गमते उदास ही कविता गणपतराव उर्फ दादासाहेब बापूजी शिंदे ह्यांची आहे . ते सारस्वतीकणठभरण टोपण ह्या नावाने कविता करत असत। प्रसिद्धीपराडमुखतेचा स्वभाव असल्यामुळे त्यांचे नाव सर्वंसृत नव्हतं आणि अनावधानाने दुसऱ्या कोणाचे नाव छापले गेले।