(जाति-हरिभगिनी)
नव्या मनूंतिल नव्या दमाचा शूर शिपाई आहें,
कोण मला वठणीला आणूं शकतो तें मी पाहें !
ब्राह्मण नाहीं, हिंदुहि नाहीं, न मी एक पंथाचा,
तेच पतित कीं जे आखडिती प्रदेश साकल्याचा !
खादाड असे माझी भूक,
चतकोरानें मला न सुख;
कूपातिल मी नच मंडूक;
मळ्यास माझ्या कुंपण पडणें अगदीं न मला साहे !
कोण मला वठणीला आणूं शकतो तें मी पाहें !
जिकडे जावें तिकडे माझी भावंडे आहेत,
सर्वत्र खुणा माझ्या घरच्या मजला दिसताहेत;
कोठेंही जा–पायांखालीं तृणावृता भू दिसते,
कोठेंही जा–डोईवरतें दिसतें नीलांबर तें;
सांवलींत गोजिरीं मुलें,
उन्हांत दिसती गोड फुलें,
बघतां मन हर्षून डुलें;
ती माझीं, मी त्यांचा, एकच ओघ अम्हांतुनी वाहे !
नव्या मनूंतिल नव्या दमाचा शूर शिपाई आहें !
पूजितसें मीं कवणाला – तर मी पूजीं अपुल्याला,
आपल्यामधें विश्व पाहुनी पूजीं मी विश्वाला:
‘मी’ हा शब्दच मजला नलगे; संपुष्टीं हे लोक
आणुनी तो, निजशिरी ओढिती अनर्थ भलते देख !
लहान-मोठें मज न कळे,
साधु-अधम हें द्वयहि गळे,
दूर-जवळ हा भाव पळे;
सर्वच मोठें-सांधु जवळ, त्या सकलीं मी भरुंनी राहें !
कोण मला वठणीला आणूं शकतो तें मी पाहें!
हलवा करितां तिळावरी जसे कण चढती पाकाचे,
अहंस्फूर्तिच्या केंद्राभवतें वेष्टन तेंवि जडाचें;
आंत समचि निर्गुण तिलक, वरी सद्दश सगुण तो पाक,
परी अन्यां बोंचाया धरीती कांटे कीं प्रत्येक !
अशी स्थिती ही असे जनीं!
कलह कसा जाइल मिटुनी?
चिंता वाटे हीच मनीं.
शांतीचे साम्राज्य स्थापूं बघत काळ जो आहे,
प्रेषित त्याचा, नव्या दमाचा शूर शिपाई आहें !
— केशवसुत
टीप : पाठ्यपुस्तकात शेवटची दोन कडवी समाविष्ट नाहीत.
(Compiled by Ms. Bhakti Parab, Mumbai)
