नीतिशतकांतील वेंचे : १

भर्तृहरीच्या "शृंगार", "नीति", आणि "वैराग्य" या तीन्ही मूळ संस्कृत शतकांचे वामन पंडितांनी मराठी अनुवाद केलेत; पण पाठ्यपुस्तकांमध्ये नीतिशतकातलेच श्लोक निवडून दिले जातात. त्यापैकी काही निवडक श्लोक इथे चार भागांत विभागून दिले जातील.


[वसंततिलका]
कीं तोडिला तरु फुटे अणखीं भरानें
तो क्षीणही विधु महोन्नति घे क्रमानें
जाणोनि हें सुजन ज्या दुबळीक आली
त्याशीं कधीं न करिती सहसा टवाळी ll १ ll


[शार्दूलविक्रीडित]
शाणोल्लेख जया असा मणि, रणि जो वीर घायाळला
सांभोगें शिणली अशी नववधू, हस्ती न मस्तावला
ज्यांची स्वच्छ शरदृतूंत पुलिने त्या निम्नगा, चंद्रही
विजेची, प्रभु पात्रदत्तधन जो— हे शोभती सर्वही ll २ ll


[उपजाति]
तृणें मृगाला सोलिलें झषाला
संतोष हे वृत्ति महाजनाला
तयांस निष्कारण सिद्ध वैरी
किरात-कैवर्तक-दुष्ट भारी ll ३ ll


[शिखरिणी]
महिपृष्ठी केव्हां अवचट पलंगी पहुडलो
क्षुधेतें शाकान्ने अवचट सदन्ने निवटितो
कधीं कंथाधारी अवचट सुवस्त्री मिरवितो
मनस्वी कार्यार्थी किमपि सुखदु:खे न गणितो ll ४ ll


[शार्दूलविक्रीडित]
लज्जेने जड, दांभिक व्रतिपणे, कापट्य शौचें गणी
शौर्ये निर्दय, आर्जवें लुडबुड्या, कीं दीन सद्भाषणीं
मानेच्छा तरि मूर्ख, कीं बडबड्या वक्ता, निकामी भला
ऐसा तो गुण कोणता खल-जनी नाहीच जो निंदिला ? ll ५ ll


[वसंततिलका]
मी जीस चिंतित असें न रुचें तिला मी
माने तिला अपर तो नर अन्यगामी
संतुष्ट मध्दिषयिं आन वधूच पाहीं
धिक तीस, त्यास, मदनास, इला, मलाही ll ६ ll


[द्रुतविलंबित]
दुबळिकेंत पसा यव इच्छितो
प्रभुपणीं धरणी तृण मानितो
म्हणुनियां कृपणत्व उदारता
घडतसे समयोचित तत्वतां ll ७ ll


[शार्दूलविक्रीडित]
तोयाचें परी नांवही न उरतें संतप्त लोहावरी,
तें भासे नलिनीदलावरि पहा सन्मौक्तिकाचे परी,
तें स्वातीस्तव अब्धिशुक्तिपुटकीं मोतीं घडे नेटकें,
जाणा उत्तममध्यमाधम दशा संसर्गयोगें टिके. ll ८ ll



- वामन पंडित(वामन नरहरी शेष)