निर्झरास

गिरिशिखरें, वनमालाही		दरीदरी घुमवित येई !
कड्यांवरुनि घेऊन उड्या		खेळ लतावलयीं फुगड्या
घे लोळण खडकावरती,		फिर गरगर अंगाभंवतीं;
जा हळुहळु वळसे घेत		लपत-छपत हिरवाळींत;
पाचूंची हिरवीं रानें		झुलव गडे, झुळझुळ गानें !
वसंतमंडप—वनराई		आंब्याची पुढतीं येई.
श्रमलासी खेळुनि खेळ		नीज सुखें क्षणभर बाळ !
हिं पुढचीं पिवळीं शेतें		सळसळती–गाती गीते;
झोप कोठुनी तुला तरी ?		हांस लाडक्या ! नाच करी.
बालझरा तूं बालगुणी,		बांल्यचि रे ! भरिसी भुवनी !
बालतरू हे चोहिंकडे		ताल तुला देतात गडे !
प्रेमभरें त्यांवर तूंही		मुक्त-मणि उधळुनि देई !
बुदबुद–लहरी फुलवेली		फुलव सारख्या भंवतालीं
सौंदर्ये हृदयांमधलीं		दे विश्वी उधळून खुलीं !
गर्द सावल्या सुखदायी		वेलींची फुगडी होई !
इवलालीं गवतावरतीं		रानफुलें फुलती, हंसती.
झुलवित अपुले तुरे-तुरे		निळीं लव्हाळीं दाट भरे.
जादूनेच तुझ्या बा रे !		वन नंदन बनलें सारें ?
सौंदर्याचा दिव्य झरा		बालवसंतचि तूं चतुरा;
त्या लहरीलहरींमधुनी		स्फूर्ति दिव्य भरिसी विपिनीं.
आकाशामधुनी जाती		मेघांच्या सुंदर पंक्ती;
इंद्रधनूची कमान ती		ती संध्या खुलते वरतीं,
रम्य तारका लुकलुकती		नीलारुण फलकावरतीं;
शुभ्र चंद्रिका नाच करी		स्वर्गधरेवर एकपरी;
हिं दिव्यें येती तुजला		रात्रंदिन भेटायाला !
वेधुनि त्यांच्या तेजानें		विसरुनियां अवघी भानें,
धुंद हृदय तव परोपरी		मग उसळी लहरीलहरी
त्या लहरींमधुनी झरती		दिव्य तुझ्या संगीततती !
नवल न, त्या प्राशायाला		स्वर्गहि जर भूवर आला !
गंधर्वा ! तव गायन रे		वेड लाविना कुणा बरें ?
पर्वत हा, ही दरीदरी		तव गीतें भरलीं सारीं.
गाण्यानें भरलीं रानें		वर-खाली गाणें ! गाणें !
गीतमय स्थिरचर झालें !		गीतमय ब्रम्हांड डुलें !
व्यक्त तसें अव्यक्तहि तें		तव गीतें डुलतें-झुलतें !
मुरलीच्या काढित ताना		वृंदावनिं खेळे कान्हा;
धुंद करूनि तो नादगुणें		जडताही हंसवी गानें;
दिव्य तयाच्या वेणुपरी		तूंहि निर्झरा ! नवलपरी
गाउनि हें झुळझुळ गान		विश्वाचे हरिसी भान !
गोपि तुझ्या हिरव्या वेली		रास खेळती भंवतालीं !
तुझ्या वेणुचा सूर तरी		चराचरावर राज्य करी !
काव्यदेविचा प्राण खरा		तूंच निर्झरा ! कवीश्वरा !
या दिव्याच्या धुंदिगुणें		दिव्याला गासी गाणें.
मी कवितेचा दास, मला		कवी बोलती जगांतला,
परि न झरे माझ्या गानीं		दिव्यांची असली श्रेणी !
जडतेला खिळुनी राही		हृदयबंध उकलत नाही !
दिव्यरसीं विरणें जीव		जीवित हें याचे नांव;
तें जीवित न मिळे मातें		मग कुठुनी असलीं गीतें ?
दिव्यांची सुंदरमाला		ओंवाळी अक्षय तुजला !
तूंच खरा कविराज गुणी		सरस्वतीचा कंठमणि
अक्षय तव गायन वाहे		अक्षयांत नांदत राहे !
शिकवी रे, शिकवी मातें		दिव्य तुझी असलीं गीतें !
फुलवेली—लहरी असल्या		मम हृदयीं उसळोत खुल्या !
वृत्तिलता ठायींठायीं		विकसूं दे सौंदर्याहीं !
प्रेमझरी—काव्यस्फूर्ति		ती आत्मज्योती चित्तीं
प्रगटवुनी चौदा भुवनीं		दिव्य तिचें पसरी पाणी !
अद्वैताचें राज्य गडे !		अविच्छिन्न मग चोहिंकडे !
प्रेमशांतिसौंदर्याहीं		वेडावुनि वसुधामाई
मम हृदयीं गाईल गाणीं		रम्य तुझ्या झुळझुळ वाणी !
आणि जसें सगळें रान		गातें तव मंजुळ गान,
तेंवि सृष्टिची सतार ही		गाईल मम गाणीं कांहीं !

— बालकवी