(पृथ्वी)
क्षणोक्षणि पडे, उठे, परि बळें, उडे बापडी,
चुके पथहि, येउनी स्तिमित दृष्टिला झांपडी;
किती घळघळां गळे रुधिर कोमलांगांतुनी,
तशीच निजकोटरा परत पातली पक्षिणी.
कृतघ्न मज मारितील नच ही मनीं कल्पना !
तुम्हांस्तव मुखीं सुखें धरुनि घांस झाडावरी
क्षणैक बसलें न तों, शिरत बाण माझ्या उरीं !
म्हणून अतिसंकटें उडत पातलें मी घरा;
नसे लवहि उष्णता, नच कुशींत माझ्या शिरा,
स्मरा मज-बरोबरी परि दयाघना ईश्वरा. '
क्षणोक्षणि पडे, उठे, परि बळें, उडे बापडी,
चुके पथहि, येउनी स्तिमित दृष्टिला झांपडी;
किती घळघळां गळे रुधिर कोमलांगांतुनी,
तशीच निजकोटरा परत पातली पक्षिणी.
अहा ! मधुर गाउनी रमविलें सकाळी जनां,म्हणे निजशिशूंप्रती, 'अधिक बोलवेना मला,
तुम्हांस अजि अंतिचा कवळ एक मी आणिला;
करा मधुर हा ! चला ! भरवितें तुम्हां एकदां,
करो जतन यापुढें प्रभु पिता अनाथां सदा !
कृतघ्न मज मारितील नच ही मनीं कल्पना !
तुम्हांस्तव मुखीं सुखें धरुनि घांस झाडावरी
क्षणैक बसलें न तों, शिरत बाण माझ्या उरीं !
म्हणाल, 'भुलली जगा, विसरली प्रियां लेंकरां'निघून नरजातिला रमविण्यांत गेलें वय,
म्हणून वधिलें मला ! किति दया ! कसा हा नय !
उदार बहु शूर हा नर खरोखरीं जाहला
वधून मज पांखरा निरपराध कीं दुर्बला !
म्हणून अतिसंकटें उडत पातलें मी घरा;
नसे लवहि उष्णता, नच कुशींत माझ्या शिरा,
स्मरा मज-बरोबरी परि दयाघना ईश्वरा. '
असो; रुधिर वाहुनी नच भिजो सुशय्या तरी
म्हणूनि तरुच्या तळीं निजलि ती द्विजा भूवरी;
जिवंत बहु बोलकें किति सुरम्य तें उत्पल,
नरें धरुनि नाशिलें, खचित थोर बुध्दि, बल.
(वसंततिलका)
मातीत ते पसरिले अतिरम्य पंख,
केलें वरी उदर पांडुर निष्कलंक !
चंचू तशीच उघडी, पद लांबवीले,
निष्प्राण देह पडला, श्रमही निमाले !
— नारायण वामन टिळक
नय = नीति; उत्पल = कमल