A NON-PROFIT

A NON-PROFIT, NON-COMMERCIAL PUBLIC SERVICE INITIATIVE BY SURESH SHIRODKAR

रम्य ते बालपण!

'श्रावण मासि हर्ष मानसी' म्हणत रिमझिम पावसात चिंब भिजलेले ते दिवस किंवा 'आनंदी आनंद गडे' म्हणत नाचत-बागडत मारलेल्या उड्या; 'पावसाच्या धारा येती झरझरा' म्हणत पाण्यात सोडलेल्या कागदी बोटी; 'छान किती दिसते.. फुलपाखरू' गुणगुणत बागेत बागडलेले ते क्षण. प्रिय अमुचा एक महाराष्ट्र देश' किंवा 'आमुचे.. चढवू गगनी निशाण' म्हणत पंधरा ऑगष्टच्या प्रभातफेरीत भरपावसात भिजत दिलेल्या घोषणा; 'लाडकी बाहुली होती माझी एक' म्हणत खेळलेले भातुकलीचे खेळ.. रम्य ते बालपण आणि रम्य ते शालेय जीवन! वयं पुढे पुढे सरकत गेले तसे बालपण निघून गेलं. पण व्यक्ती वयाने किंवा कर्तृत्वाने कितीही मोठी झाली तरी प्रत्येकाच्या अंतःकरणात कुमार वयात शिकलेले धडे आणि कवितांसाठी एक छोटासा कोपरा राखून ठेवलेला असतो. कुमार वयात शिकलेले धडे आणि विशेषत: कविता यांचा बालमनावर उमटलेला विलोभनीय ठसा जीवनात कधीच पुसला जात नाही. शालेय अभ्यासक्रमातल्या कविता आजही विसरता येत नाहीत. किंबहूना, अगदी बालपणापासून त्या कविता कुठेतरी खोलवर आपल्या मनात घर करून बसलेल्या असतात. शालेय जीवनात शिकत असताना ज्या शिक्षकांनी अशा कविता आपल्या हृदयावर बिंबविल्या त्या गुरुजनांचे ॠण कसं व्यक्त करावं हे कळत नाही.

साधारणत: १९४० सालापासून अगदी अलीकडच्या शालेय अभ्यासक्रमातल्या म्हणजेच जवळजवळ तीन पिढ्यांनी अभ्यासलेल्या काही निवडक कविता इथे संग्रहीत करून त्या गुरुजनांना आणि सर्व मान्यवर कविंना हा मानाचा मुजरा...!!

सुचना:

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
महत्त्वाची सुचना: ह्या ब्लॉगवरील प्रकाशित सर्व कविता बालभारती, युवकभारती, कुमारभारती या पाठ्यपुस्तकातील आणि १९७१-७२ पुर्वीच्या शालेय स्तरावरील क्रमिक पुस्तकातील असून, माझ्याकडून त्या कवितांचा कोणताही व्यवहारी वापर होत नाही. ह्या सर्व कविता वेगवेगळ्या माध्यमांतून संकलित करून आंतरजालावर केवळ हा एक संग्रह बनवलेला आहे. या सर्व कवितांचे हक्क महाराष्ट्र राज्य पाठ्यपुस्तक निर्मिती व अभ्यासक्रम संशोधन मंडळ, माध्यमिक व उच्य माध्यमिक शिक्षण मंडळ, संबंधित कवी किंवा त्यांच्या वारसदारांकडे सुरक्षित असून कोणत्याहि प्रकारे कॉपीराईट भंग करण्याचा अथवा कोणाच्या भावना दुखवण्याचा उद्देश नाही. केवळ मराठी काव्य-रसिक, वाचक आणि अभ्यासक यांना शालेय अभ्यासक्रमातील अनमोल कवितांचा खजिना आंतरजालावर एकत्र उपलब्ध करून देण्याचा हा एक प्रांजळ प्रयत्न आहे.

येथील कवितांच्या प्रकाशनाबद्दल संबंधितांना काही आक्षेप असल्यास किंवा कॉपीराईट हक्क भंग होत असल्यास त्या काढून टाकल्या जातील. प्रत्येक कवितेच्या खाली कवींची नावे दिली असून नजरचुकीने एखादे नाव राहिले असल्यास किंवा चुकीचे नाव दिलेले असल्यास कृपया लक्षात आणुन द्यावे ही विनंती.

ह्या ब्लॉगवरील कविता कॉपी पेस्ट (Copy & Paste) करता येणार नाहीत याची काळजी घेण्यात आली आहे. तुम्ही या उत्तमोत्तम कविता वाचाव्यात, त्यांचा आनंद घ्यावा याचसाठी आंतरजालावर उपलब्ध करुन दिल्या आहेत. आपणांस या कविता विनासायास एकाचठिकाणी उपलब्ध करून देण्यासाठी संग्राहकाने घेतलेले कष्ट, वेळ आणि श्रम याची बूज राखणे अपेक्षित आहे. कॉपी पेस्टचा अंगवळणी पडलेला शॉर्टकट चोखाळण्यापेक्षा ब्लॉगच्या लिंकचा उपयोग करावा असे संग्राहकाला वाटते. एखादी कविता तुमच्या संग्रही असावी असं वाटलं तर ती लिहून काढा, अथवा, तुमचा इ-मेल आयडी आम्हाला कळवल्यास आपल्याला हवी असलेली कविता मेलवरून जरुर पाठवू.

कृपया ह्या ब्लॉगवरील साहित्याचा कुणीही व्यवहारी वापर करू नये हि विनंती. सर्व वाचकांनी याची नोंद घ्यावी.

ब्लॉगला भेट दिल्याबद्दल धन्यवाद !

- सुरेश शिरोडकर (संग्राहक)
balbharati.suresh@gmail.com
skarsuresh@gmail.com
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

18 February 2012

भिल्लाचा पोर

उंच उंच डोंगर भवती I चढले नील नभांत
भिरभिर वारा व्यापुनियां I टाकी सारा प्रांत II १ II

तरुवेलींनीं फुललेल्या I त्या खोऱ्यांत सुरेख
झुळझुळ वाहे निर्झरिणी I स्फटिकावाणी एक II २ II

तोंच कुणी चपळाईनें I डोंगर वेधुन थोर
करवंदे विकण्यासाठी I ये भिल्लाचा पोर II ३ II

शाळिग्रामासम काळा I देह कसा घोटींव
तेजदार नागावाणी I दिसे कोवळा जीव II ४ II

स्वच्छ गोल डोळ्यांत नसे I भीतीचा लवलेश
साधा भोळा भाव मुखी I आणि दिसे आवेश II ५ II

ओठ चिमुकले विलग जरा I होती मधुन मधून
शुभ्र हिरकण्यांसम दिसती I दंत किती शोभून II ६ II

एक करीं घेऊनि परशू I दुसऱ्या हातीं द्रोण
"करवंदे घ्या करवंदे" I सांगतसे गर्जून II ७ II

असेल याची पर्णकुटी I जवळच रम्य निवांत
मातापितरांसह तेथे I रहात हा सौख्यांत II ८ II

स्वातंत्र्याचा खराखुरा I शाहिर आहे हाच
नागरवस्तीचा नाही I या जीवाला जाच II ९ II

पक्ष्यांची ऐकत गाणी I देत तयांना ताल
हिंडावे रानोरानीं I आनंदांत खुशाल II १० II

घाट सोडुनी कधीच ये I गाडी निघुनी दूर
परि न हले डोळ्यांपुढुनी I तो भिल्लाचा पोर. II ११ II



— गोपीनाथ (गोपीनाथ गणेश तळवलकर)

7 comments:

Poonam Gosavi said...

सुरेश शिरोडकर तुमचे खूप खूप आभार.. भिल्लाचा पोर ही कविता माझा मामा नेहमी आमच्या लहानपणी आमच्या साठी म्हणत असे,परंतु ती कोणाला ही पूर्ण आठवत न्हवती, ती संपूर्ण कविता आज आपल्या मुळे मिळाली.. धन्यवाद!!!!

Suresh Shirodkar said...

धन्यवाद!!

Unknown said...

खूप खूप धन्यवाद.माझी आई माझ्या मुलीला झोपवताना ही कविता म्हणत असे. आता माझ्या नातवाला ही कविता म्हणताना नीट आठवत नव्हती, आता पूर्ण आठवली. फारच सुंदर आहे कविता. परत एकदा आभार. अमृता सोमण.

Unknown said...

हे दिव्य दीपज्योति दाखीव मार्ग माते
जावोत ना पदे ही सोडून सत्पथाते

ही तळवलकरांची कविता [lead me kindly light] या कवितेचे मराठी रुपांतर उपलब्ध असल्यास मला मिळू शकेल का ?

Unknown said...

खूपच सुंदर कविता आहे ही. माझी आई नेहमी म्हणायची. त्यातील 7/8/9 ही तिनंच कडवी मला आठवत होती. पण आज तुमच्यामुळे ही संपूर्ण कविता प्राप्त झाली. खरच आपले हार्दिक आभार.

Omii tupe said...

माझ्या आजीने संपूर्ण कविता मला म्हणून दाखवली ही 2011 साली. खुप छान कविता आहे.

Sharad Kulkarni said...

खूप खूप आभार।
सुमारे पन्नास वर्षे पूर्वी माझी आई ही कविता म्हणायची।
आज तीची आठवण आली।